De Oosterhoutse beeldhouwer en penningsnijder Niel Steenbergen maakte voor heel wat scholen in Oosterhout kunstwerken. Deze vitrines geven u een idee van wat hij maakte voor ‘t Hanze College, ‘t Effent, ‘t St-Oelbertgymnasium en ‘t Mgr. Frencken College.

Ook de Oosterhoutse basisschool De Westhoek werd lang opgeluisterd door een reliëf van Franse kalksteen. U ziet het hier links afgebeeld. Johannes XXIII – paus toen Niel Steenbergen dit werk in 1962 maakte – zit tussen vier spelende kinderen, terwijl twee engelen zijn tiara vast-houden. Het is onduidelijk waar dit reliëf gebleven is. Mogelijk staat het in een opslagruimte waar meer bezittingen van Oosterhoutse basisscholen zijn opgeslagen; helemaal zeker is dat niet. Het hangt in elk geval al een tijdje niet meer in de Westhoek.

Vitrine 1

1.1 Hanze College: het ontwerp in brons voor 2
In de hal van het Hanze College (VMBO) aan de Bouwlingstraat hangt een enorm, hardstenen reliëf. Het kunstwerk beeldt delen van de mythe van Prometheus uit. De mensheid zou ooit maar weinig nuttige vaardigheden hebben gehad. In vergelijking met de meeste dieren, die bijvoorbeeld scherpe klauwen hadden of een dikke vacht, had de mens weinig eigenschappen die hem hielpen te overleven. De god Prometheus – broer van de bekende krachtpatser Atlas – zou daarom vuur hebben gestolen van de Olympos (de berg waar de goden wonen). Hij bracht dat naar de mensen. Die ontwikkelden dankzij het vuur de kennis en kunde om metaal te bewerken en konden zo met techniek hun achterstand ten opzichte van andere levende wezens inlopen. In de vitrine ziet u een bronzen ontwerp voor het ruim vijf meter brede reliëf.
Bruikleen: Stichting Familie Steenbergen.

1.2 Foto van het reliëf in het Hanze College

1.3 Foto van de tekst bij het reliëf in het Hanze College

1.4 Foto van de Simsonglyptiek in het Effent
Het Effent, de MAVO in Dommelbergen, bezit een glyptiek (gravure in steen) van Niel Steenbergen. Het werk hangt er op de eerste verdieping. Deze foto toont het ellipsvormige kunstwerk, dat bijbelse scènes rond de oersterke Simson afbeeldt. In het midden van het werk duwt Simson de zuilen van een tempel uit elkaar, aan de randen zijn andere scènes zichtbaar. Zo is onderaan te zien hoe de mooie Delila Simson verleidt; het leidt uiteindelijk tot zijn ondergang. En rechts op de glyptiek slaat de gespierde Bijbelfiguur duizend Filistijnen neer.

Vitrine 2

2.1 Gelegenheidspenning van het Sint-Oelbertgymnasium
Niel Steenbergen goot deze bronzen penning in 1968. De voorzijde toont het schip van de heilige Sint Oelbert, met de rector van de school als stuurman. Op de achterkant staat de tekst O NAVIS REFERENT IN MARE TE NOVI FLUCTUS: O schip, nieuwe golven zullen je naar de zee voeren. Bruikleen: Jan Schippers.

2.2 Foto van de haan op het Oelbert
De oudervereniging schonk dit pronte haantje aan de school. Op de dag dat rector D. de Rooij het veld moest ruimen verdween ook deze haan. Gelukkig bestond de mal nog en een nieuwe haan siert de aula. Op de sokkel heeft Joep Struijk de tekst gehakt GALLO CANENTE SPES REDIT: Als de haan kraait, keert de hoop terug.

2.3 Foto van het scheppingsreliëf op het Oelbert
Uit een privéwoning afkomstig toont dit reliëf het moment waarop God de Vader Eva schept uit de zijde van Adam. Vissen zwemmen in het water, vreemde dieren klimmen in bomen. Zien we rechts een boomkangoeroe?

2.4 Wijsheidspenning van het Oelbert
Sint Oelbert, beschermheilige van de gelijknamige Oosterhoutse school, wordt op de achterzijde van deze penning door drie personen onthoofd. Zijn geest ontsnapt uit zijn mond. Aan de rand van de gietpenning loopt de tekst PARVUM NON PARVI HONORIS PIGNUS: Wie het kleine niet eert, is het grote niet weerd.
Op de andere kant van de penning hurkt een naakte Minerva, de Romeinse godin van wijsheid en vindingrijkheid. Bruikleen Hein Seegers.

2.5 Draagpenning van de leerlingenvereniging van het Oelbert
Deze penning is slechts aan één zijde bewerkt. Het midden van deze penning toont een zittende man met een boek. Om hem heen loopt de tekst AUT PRODESSE AUT DELECTARE: Hetzij ten voordeel strekken, hetzij bekoren, een citaat van de Romeinse dichter Horatius. De tekst is van toepassing op teksten en boeken: die kunnen de lezer niet alleen kennis bijbrengen, maar hem of haar ook aangenaam bezighouden.
Bruikleen Jan Schippers.

2.6 Foto van muurreliëf op het Mgr. Frencken College
Wie regelmatig over de Slotlaan komt, kan het kunstwerk op deze foto goed zien hangen – pal naast de lichtkrant die het Mgr. Frencken College een paar jaar geleden op zijn gevel heeft geplaatst. Het reliëf beeldt een fabel uit over een schildpad die wilde leren vliegen, net zoals de schooljeugd zijn vleugels uit wil slaan.

2.7 Mgr. Frenckenpenning
Op de voorzijde van deze bronzen gietpenning staat een brug waar mensen op lopen, onder de tekst MGR FRENCKEN COLLEGE OOSTERHOUT, PERFER ET OBDURA: Draag en verdraag. De achterkant toont twee figuren die afscheid van elkaar nemen en de tekst Dankbaarheid is het geheugen van het hart. Bruikleen Jan de Ridder.

2.8 Foto van Willem van Duivenvoorde bij het Frencken
Willem van Duivenvoorde leefde in het begin van de veertiende eeuw. Hij was kamerheer van graaf Willem III, Heer van Oosterhout, Voorschoten en Wassenaar en een belangrijk geldschieter van de Oranjes.

In het werk van Niel Steenbergen nemen de afbeeldingen van heiligen een prominente plaats in. Niel was overtuigd katholiek. Nadat hij in 1938 de Prix de Rome gewonnen had, heeft hij zich drie studiejaren kunnen bekwamen in kerkelijke kunst. Niel voelde zich betrokken bij de spiritualiteit van heiligen. Dat droeg hij ook uit in de opdrachten die hij kreeg. ‘Daar lag mijn hart,’ zei hij.

Vitrine 1

1.1 Gelegenheidspenning Sint Joost (1954)
De pelgrimage van Sint Joost met een staf over de schouder, hij gaat naar rechts tussen een kroontje (hij was een koningszoon) en het kruis dat hij volgde. In de rand staan scènes uit zijn leven.
Sint Joost (†675) was de Britse koningszoon Judocus, die zijn leven wijdde aan religie. Hij vluchtte daarvoor naar Frankrijk en ging na vele omzwervingen op pelgrimstocht naar Rome.

1.2 Historiepenning 550 jaar Sint-Catharinagilde Eindhoven (1987)
Catharina heeft bij zich: een gebroken rad, het zwaard waarmee ze werd onthoofd en het geopende evangelie. Naast haar de leeuw van Juda en onder haar keizer Maxentius.
Sint Catharina († 307) was een koningsdochter uit Alexandrië in Egypte. Haar heidense vader wilde haar laten doden op een scherp rad. Dat mislukte. Toen werd ze onthoofd. Ze wordt aangeroepen als beschermster tegen de pest en ter bewaking van de kuisheid. Ook wordt ze soms gezien als beschermster tijdens de bevalling.

1.3 Erepenning Gregoriusziekenhuis Brunssum (1961)
Paus Gregorius zittend op zijn troon.
Sint Gregorius (540-604) is de grondlegger van de pauselijke staat in Rome. Hij was een goede organisator. Onder zijn leiding breidde de macht van de Paus en bisschoppen zich uit.

1.4 Reliëf Sint Antonius (1957)
Het bronzen reliëf is een ontwerp voor het veel grotere Antoniusreliëf in steen dat in de Willibrordus-kerk in Ammerzoden staat. Aan weerszijden van Antonius zijn scènes uit zijn leven afgebeeld.
Sint Antonius van Padua (1195-1231) is patroonheilige van de Franciscanen, verloren voorwerpen, vrouwen en kinderen, armen, bakkers, mijnwerkers, het huwelijk, reizigers en verliefden en patroon tegen schipbreuk, de pest en koorts. Tijdens zijn leven verspreidde hij het christelijke geloof onder de moslims. Al een jaar na zijn dood werd hij heilig verklaard.

1.5 Sint Benedictuspenning (1980)
Tronende Benedictus met boek met zijn devies: ORA ET LABORA (bid en werk) en in zijn linker-hand een abtsstaf. OMNES IN CHRISTO VNVM SVMVS (in Christus zijn wij alleen één).
Sint Benedictus van Nursia (480-547) wordt beschouwd als de grondlegger van het kloosterleven in de Kerk. Hij heeft de orde van de Benedictijnen gesticht en regels voor het kloosterleven bepaald. Benedictus is patroonheilige van Europa.

1.6 Wijsheidspenning Sint-Oelbertgymnasium Oosterhout (1986)
Sint Oelbert wordt door drie figuren onthoofd. Zijn geest ontsnapt uit zijn mond en wordt door een engel naar de hemel gevoerd. Opschrift: PARVUM NON PARVI HONORIS PIGNVS (wie ´t kleine niet eert is ´t grote niet weerd).
Sint Oelbert (tussen 600 en 800) was een boer te Oosterhout die onthoofd werd, terwijl hij een dutje deed op de akker. Rovers hadden hun bebloede zwaard naast hem achtergelaten, waarop hij verdacht werd van roofmoord en onthoofd. Oelbert stond op en nam zijn hoofd onder de arm en liep naar het dichtstbijzijnde kapelletje.

1.7 Bouwpenning Norbertijnenpoort Tilburg (1984)
De heilige Norbert van Gennep staat op een sokkel met het wapen van Tilburg, een monstrans met zonneaura, in de hand.
Sint Norbert van Gennep (1080-1134) was een rooms-katholieke bisschop en stichter van de Orde der Norbertijnen. Een bliksemschicht bracht hem de boodschap van God: ‘Wend je af van het kwade en doe alleen nog het goede. Zoek rust en vrede’.

Vitrine 2

2.1 Gedenkpenning Sint Franciscus (1983)
Frontaal portret van de heilige Franciscus, SINT*FRANCISCVS 1182-1226
Sint Franciscus van Assisi (1182-1226) was de stichter van de kloosterorde van de Franciscanen of minderbroeders. Zijn boodschap was liefde: liefde voor de Schepper, voor mensen, dieren en planten. Hij leefde in een zelfverkozen armoede en had gebroken met zijn vader om god te kunnen dienen. Franciscanen prediken eenvoud, vrolijkheid, armoede en eerbied jegens alle schepselen.

2.2 Geboortepenning Maarten Steendam (1979)
Sint Maarten te paard, die een stuk van zijn mantel aan een naakte man geeft.
Het opschrift luidt: MAARTEN DANIEL CORNELIS, 20 IX 1979
Sint Maarten van Tours (316-397), bisschop van Tours, grondlegger van het christendom in Gallië, gaf als Romeinse soldaat de helft van zijn mantel aan een bedelaar, een verschijning van Jezus.

2.3 Ontwerp van het monument voor de gevallenen (1958)
Dit is een kleinere uitvoering van het grotere beeld dat in Helmond staat. Het monument staat bekend als Sint Joris en de draak, maar de kunstenaar deelde in 1996 mee, dat je er desgewenst ook de engel Michael in mag zien.
Sint Joris (†303) is de martelaar en heilige Georgios, bekend van het verhaal waarin hij een stad bevrijdt van een draak en een prinses redt. Hij zou geleefd hebben onder keizer Diocletianus. Het land Georgië is naar hem vernoemd.

2.4 Geboortekruis (1961)
In het midden zien we de heilige Henricus, de naamgever van de geborene.
Sint Henricus (973-1024) is Keizer Henricus II. Hij besteedde veel aandacht aan het geloofsleven van zijn onderdanen, de geestelijken en de bevordering van het kloosterleven. Hij stichtte het bisdom Bamberg en liet op eigen kosten de Domkerk bouwen.

2.5 Reliëf met Sint Paulus (± 1970)
Het bronzen reliëf van Sint Paulus is een ontwerp voor een deel van een altaar. Niet bekend is waar het altaar zich bevindt. Paulus staat afgebeeld met de Bijbel en het zwaard waarmee hij is onthoofd.
Sint Paulus (†64) heeft zich pas na het heengaan van Jezus bij diens leerlingen gevoegd na zijn wonderbaarlijke bekering bij Damascus. Hij wordt wel ‘de dertiende apostel’ genoemd. Paulus heeft veel gereisd en brieven geschreven naar de inwoners van de steden die hij bezocht had om het evangelie te verkondigen.